Bogurodzica

Bogurodzica dziewica...

Bogurodzica

Bogurodzica - rękopis z 1407 r.
powiększBogurodzica, rękopis z roku 1407
[...] Tekst Bogurodzicy, pochodzący z wczesnego średniowiecza, jest dziś w wielu miejscach niezrozumiały tak pod względem językowym, jak i treściowym. Nie rozumie się pewnych wyrazów i form gramatycznych, które zaginęły lub uległy zmianom. Najtrudniejsze jest jednak co innego: dotarcie do sensów artystycznych utworu. [...] więcej»

Bogurodzica to średniowieczna, najstarsza polska pieśń religijna i najstarszy polski tekst poetycki. Tradycja przypisywała jej autorstwo św. Wojciechowi, dziś przyjmuje się, że powstała prawdopodobnie w połowie XIII wieku. Pierwsze zapisy pochodzą z 1407, 1408 lub 1409 roku (różne źródła inaczej podają).

Bogurodzica jest arcydziełem, bardzo wysublimowanym stylistycznie (paralele, rymy zewnętrzne i wewnętrzne, paradoksy, antytezy). O charakterze modlitewnym świadczy refren zaczerpnięty bezpośrednio z modlitwy - Kyrie eleison. Najstarsze są dwie pierwsze zwrotki, które są zbudowane w oparciu o wzorce hymnografii łacińskiej. Pierwsza zwrotka zawiera zwrot do Bogurodzicy, druga natomiast do Chrystusa, mamy do czynienia z liryką zwrotu do adresata. Podmiot liryczny - zbiorowy (wszyscy wierni).

Bogurodzica była pieśnią bojową polskiego rycerstwa pod Grunwaldem, co opisuje Jan Długosz, oraz w bitwie pod Warną. Była także odśpiewana podczas koronacji Władysława Warneńczyka. Pieśń oparta jest na idei pośrednictwa.

W Bogurodzicy znajdują się liczne archaizmy. Niektóre z nich były przestarzałe już w XV wieku:

leksykalne (przestarzałe wyrazy)

słowotwórcze (przestarzały sposób tworzenia wyrazów) fleksyjne (dawne końcówki odmiany wyrazów) składniowe (nieużywany sposób łączenia wyrazów w zdaniu)

Bogurodzica składa się z modlitewnych próśb. Pierwsza zwrotka zawiera apostrofę (zwrot) do Matki Boskiej (Bogurodzica - Matko Boga), by zyskała przychylność Chrystusa dla ludzi (zyszczy nam, spuści nam - zyskaj i ześlij nam łaski). Maryja występuje jako pośredniczka między Jezusem a wiernymi. Prośba w drugiej zwrotce kierowana jest bezpośrednio do Chrystusa (bożycze - synu Boga). Wierni, powołując się na zasługi Jana Chrzciciela (twego dziela Krzciciela - ze względu Chrzciciela), błagają o obdarowanie wartościami najważniejszymi dla ówczesnych ludzi. Są nimi: pobożne życie na ziemi (zbożny pobyt - szczęśliwe, dostatnie życie) i zbawienie po śmierci (rajski przebyt - przebywanie w raju). Połączenie trzech osób - Chrystusa, Matki Boskiej i Jana Chrzciciela - występowało w sztuce średniowiecznej pod nazwą deesis. Motyw ten przedstawiał Chrystusa jako sędziego i zbawiciela, znajdującego się pośrodku, oraz Maryję, jego matkę i Jana, który ochrzcił Chrystusa w Jordanie.

Bogurodzica napisana jest średniowiecznym wierszem zdaniowo-rymowym. Wiersz taki miał wersy o różnej długości. Pierwszy wers Bogurodzicy liczy 15 sylab, drugi - 17 sylab, a trzeci - 6 sylab. Rymy występowały nie tylko na końcu wersów (np. nosimy - prosimy), ale również wewnątrz (np. zyszczy nam, spuści nam w trzecim wersie). Bogurodzica była wykonywana jako pieśń. Jej melodia ma formę średniowiecznego śpiewu chóralnego, wykonywanego bez akompaniamentu instrumentów.

Źródło: www.wikipedia.pl Licencja GNU